Karın Boşluğu - Abdomen - Anatomisi

Karın - Pelvis Boşluğu

Karın ve pelvis boşluğu dışardan karın kasları, bel omurları, kalça ve oturak kemikleri ve yukarda ise diyaframın alt kenarı tarafından sınırlanır. Karın boşluğunda ince bir membran, karın zarın (Periton), farklı peritoneal boşluklar oluşturur. Bunlar dışardan seçilmesi zor olan üç peritoneal boşluktur:

• Peritoneal boşlukta (intraperitoneal) mide, dalak, karaciğer, safra kesesi, ince barsaklar, yumurtalıklar ve kalın barsakların büyük bir kısmı yer alır.
• Peritoneal boşluğun arkasında (retroperitoneal) böbrekler, böbrek üstü bezleri, pankreas ve kalın barsakların küçük bir kısmı yer alır.
• Pelvis’ te (peritonun alt kısmı / Linea terminalis) mesane, son barsak ve üreme organları yer almaktadır.
• Periton / Karın zarı
  Sindirim organlarının büyük bir kısmı karın boşluğunda bulunmaktadır. Tüm karın boşluğu pürüzsüz bir membran olan karın zarı tarafından sarılmaktadır. Peritonun toplam yüzeyi yaklaşık olarak 1,7 ile 2 m2 arasındadır. Karın zarı karındaki boşlukları belirler. Karın boşluğunun arkasında ise retroperitoneal boşluk yer alır.

Abdominal Organlar

• Mide, İnce Barsak, Kalın Barsak, Son Barsak ve Anüs sindirim organlarını oluştururlar
• Dalak:
  Ağırlığı yaklaşık 150 gramdır, sol üst karında diyaframın altında yer alır, A. ve V. lienalis dalak hilusundan girip çıkarlar, bir bağ doku kapsülü vardır, dalak dokusu (kırmızı ve beyaz pulpa), beyaz pulpa lenfatik dokudan oluşur, kırmızı pulpa büyük kan havuzları ve al- ve akyuvarlardan oluşan bir karışım içerir.
  Görevleri:
  Yaşlanmış kan hücrelerinin yıkımı, trombosit depolama, pıhtılaşma ürünlerinin yakalanması ve yıkılması, doğum öncesi dönemde kan yapımı (hematopoezis)
• Karaciğer:
  Yetişkinlerdeki ağırlığı yaklaşık 1,5 kg, barsakların en büyük salgı organıdır, büyük bir sağ ve küçük bir sol lobdan oluşur, karaciğere gelen kanın % 25’i oksijenden zengin (A. hepatica) % 75’i ise portal ven tarafından getirilir (~ 1 litre/dk., karındaki organlardan toplanan kan karaciğere taşınır).
  Görevleri:
  Safra üretimi, detoksifikasyon (mesela alkol, ilaçlar), vitamin, karbonhidrat ve yağ depolanması, protein sentezi (albumin, pıhtılaşma faktörleri), bilirübin sekresyonu
  Karaciğer çok sayıda enzime sahiptir. Bu enzimler vücuttan uzaklaştırılması gereken maddelerin hepatositlerde yıkımında yada atılmalarına hazırlıkta işe yararlar.
  Suda iyi çözünen yıkım ürünleri karaciğer sinüzoidlerine boşaltılır ve kan akımı yoluyla böbreklerden idrarla vücuttan atılır (mesela alkol, ilaçların birçoğu)
  Suda iyi çözünmeyen yıkım ürünleri ise safra kanallarına boşaltılır. Safra salgısının emülgatör etkisiyle bu maddeler safra salgısı yoluyla barsaklara atılır, buradanda dışkı yoluyla vücuttan uzaklaştırılırlar ( mesela kalp glikozidlerinden Dijitaller)
  İlk Geçiş Etkisi (First-pass-effekt):
  Karaciğer, mide-barsak sisteminden emilen tüm maddeler için bir filtre görevi görür ve bunlar sistemik kan dolaşımına ulaşmadan önce mutlaka karaciğerden geçmeleri gerekir. İlaçların bir kısmıda karaciğerden ilk geçişlerinde büyük oranda inaktive olurlar.
• Safra Kesesi:
  Karaciğerin alt kenarında bulunur, yaklaşık 8-11 cm uzunlukta, 3-4 cm kalınlıkta, 30-60 ml hacime sahiptir, safra kesesi baş, boyun ve taban olmak üzere üçe ayrılır.
  Günlük takribi 0,5 l safra (sarı-kahverengi sıvı) salgılar, bu salgı safra kanalı ile onikiparmak barsağına dökülür.
  Safra salgısı su, elektrolitler, bilirübin, safra asitleri, kolesterol, lesitin ve hormonlar ve ilaçlar gibi diğer maddelerden oluşur. Safra sıvısı lipo- ve hidrofiliktir. İnce barsaklarda yağ partikülleri ile bağlanır ve lipazların bunları parçalamasını kolaylaştırır.
  Safra salgısı vejetatif sinir sistemi ve hormonlar tarafından düzenlenir.
• Pankreas:
  Pankeas yaklaşık 15-20 cm uzunlukta, 1,5-3 cm kalınlıkta ve 80 gram ağırlığında bir organdır. Baş, gövde ve kuyruk olmak üzere üç bölümden oluşur. Ana salgı kanalı (Ductus pancreaticus) safra kanalı ile birleşerek onikiparmak barsağına açılır.
  Görevleri:
  Eksokrin salgı bezi fonksiyonu (günlük yaklaşık 1,5 l pankreas salgısı) olarak yağların, proteinlerin ve karbonhidratların parçalanmasından sorumlu enzimleri salgılar.
  Endokrin salgı bezi olarak ise, langerhans adalarında üretilen hormonlarla karbonhidrat metabolizmasını düzenler. Bunlardan en önemlileri
  şunlardır:
  
  - İnsülin yapımı (peptid hormon, kan şekeri seviyesini düşürmek için, insülin eksikliği Diabetes mellitüs’e sebep olur)
  - Glukagon (İnsülinin zıt etkisi), glikojen yıkımını ve glukoneogenezi (mesela laktat’tan) uyarır.
  - Somatostatin üretimi, mide salgısını azaltır, safra ve pankreas salgısını artırır.
• Böbrekler:
  Retroperitoneal alanda bulunurlar. Her böbreğin kendine ait sağlam bir kapsülü vardır. Böbrekler yağ ve bağ doku ile karın arka duvarına sabitlenmiştir ve künt travmalara karşı bu şekilde korunaklı hale gelmiştir.
  Yapısı:
  İç tarafta böbrek parankimi tarafından sarılan böbrek pelvisi. Kanlanması sağ ve sol A. renalis tarafından sağlanır. Arterlerin dallanmaları sonucu en uçta böbrek glomerülleri oluşur.
  Görevleri:
  - İdrar üretimi ve atımı
  - Elektrolit dengesinin sağlanması
  - Renin üretimi -> Kan basıncı regülasyonu
  - Eritropoetin hormonunun üretimi (EPO, kan yapımını uyarır.)
  - Asit- Baz Dengesinin sağlanması
  - Su miktarının ve osmotik basıncın sabit tutulması
• Böbreküstü Bezleri:
  Herbiri yaklaşık 5 gram ağırlığındadır, korteks (kabuk) ve medulla (ilik, öz) olmak üzere iki kısımdan oluşur. Korteks bölgesinde asıl olarak hormonlar üretilir, mesela Aldosteron, Kortizol, Androjenler gibi.
  Medulla kısmı ise asıl olarak hormon salgı bezi değildir, vejetatif sinir sistemiminin bir uzantısıdır (embriyolojik gelişim sırasında sempatik sinir sistemi gagnlionlarının değişimi sonucu oluşur).
  Sempatik sistemin oldukça özelleşmiş nöronları burada mevcuttur. Bunlar uygun sinyalleri aldıktan sonra Adrenalin ve Noradrenalin salgılarlar. Bunlar ise Katekolaminler olarak adlandırılırlar ve sinir sisteminin nörotransmitterlerindendirler.
• Mesane
  Mesane çizgisiz düz kaslardan oluşur. Pelvis’ te direkt olarak simfizis pubis’ in ve kalça kemiklerinin arkasında yer alır. Mesanenin tavanı periton tarafından örtülür, arka kısmı kadınlarda Uterus / Vagina, erkeklerde ise Rektum tarafından sınırlanır. Ucu arkaya doğru uzanan mesane tabanındaki üçgenin köşelerinden üreterler (idrar yolları) girer. Ön alt taraftan üretra (idrar borusu) mesaneyi terk eder.
  Yaklaşık 350 ml dolum hacmine ulaşılınca gerilim reseptörleri afferent yollardan beyine (beyin sapı) artan biçimde uyarı göndermeye başlarlar. Bu sayede idrar hissi ortaya çıkar.
• Kadın Üreme Organları:
  Kadınların tüm iç üreme organları pelviste korunaklı bir halde bulunurlar: - Yumurtalıklar, Yumurta Kanalı, Rahim ve Dölyolu Dış üreme organları ise, küçük ve büyük dudaklar, klitoris, dölyolunun girişi ve onun salgı bezlerinden oluşur. Yumurtalıklar (Overler) bir çifttir ve yaklaşık olarak bir erik büyüklüğündedir.
  Görevleri:
  Seks hormonlarından Östrojen ve Progesteron üretimi ve döllenmeye hazır yumurta hücrelerinin hazır bulundurulmasından sorumludur. 45 yaşından sonra yeteneklerini giderek kaybederler, son adet kanamasının zamanı menapoz olarak tanımlanır. Bu andan sonra kadınlar postmenapoz dönemine girerler.
  Yumurta kanallarıda (Tüpler) bir çifttir ve 10-17 cm uzunluktadırlar. İki taraflı olarak uterusun üst köşelerinden yumurtalıkların dibine kadar uzanırlar. Yumurtalığa yakın olan kısmı karın boşluğuna açılır, saçak şeklinde genişler ve yumurtlamadan sonra yumurtanın yakalanmasına yarar. Yumurta kanalında döllenme gerçekleşir ve döllenmiş yumurta rahime taşınır. Bu transport uterusa doğru olan peristaltik hareketlerle gerçekleşir (ince bir kas tabakası sayesinde). Tüpler mukoza tabakası tarafından döşenir.
  Uterus (Rahim) hamilelik boyunca embriyonun ve fetüsün taşınmasından sorumludur ve plazentanın oluşumuna katılır. Uterus kasları, mükemmel bir büyüme yeteneği ile hayatın farklı dönemlerindeki ihtiyaçları karşılayacak biçimde uyum sağlarlar. Üreme açısından olgun uterus 50 g, doğum sırasında ise 1000 g’dır.
• Erkek Üreme Organları
  Erkek iç üreme organları şunlardır:
  - Yumurtalar (Testis)
  - Erbezi üstü (Epididimler)
  - Meni kanalı (Ductus deferens)
  - Prostat, Er bezi kesesi (Seminal vezikül) ve Cowper bezleri
  Dış genital organlar ise:
  - Penis
  - Yumurta torbası

  Yumurta:
  Bir çift olarak skrotumda elastik bir şekilde asılı durumda bulunurlar, yaklaşık 5 cm uzunluktadırlar. Üst arka kenarlarında epididimler bulunur. Yumurtalar karın boşluğu dışında yumurta torbalarında yer alırlar. 2 ile 5 °C arasındaki sıcaklık farkı spermlerin olgunlaşması için gereklidir. Skrotumun gelişmesi ergenlik belirtilerindendir. Yumurtalar, hamilelik süresince ve çocukluk çağında karın boşluğunda ve kasık bölgesinde yer alırlar.
  Görevleri:
  Spermlerin olgunlaştırılması, Testosteron salgısı.
  Epididimler, spermlerin son olgunlaşmalarına ve depolanmasına yararlar. Belirgin bir sınır olmaksızın epididimler (spermleri depolar, yaklaşık 5 m uzunluktadır) meni kanalıyla (Ductus deferens) devam ederler. Bu kanal yaklaşık 50 cm uzunluktadır ve idrar kanalına
  (Üretra) kadar uzanır ve oraya açılır -> İdrar-sperm kanalı

Çeviri: Gürkan Köylü
Asistan Doktor
Onkolojik Cerrahi Bölümü